De foto hierboven nam ik in Hastings, een paar weken geleden. We gingen er een weekendje samen tussenuit, en kwamen op dat weekend elkaar en onszelf op meer dan één manier tegen. Terwijl we door de oude stad slenterden gingen onze gesprekken van stroef naar weer erg vlot. Dit straatje passeerden we twee keer. De eerste keer, lukte het niet om een foto te maken. Er zat gewoon teveel in de weg. Tegen de tijd dat we er toevallig weer passeerden, konden we er alweer om lachen.
Dit toont voor mij heel mooi hoe intens romantische relaties kunnen zijn. Op het ene moment lijkt het alsof alles op wieltjes loopt, en op het andere moment lijkt niets te vlotten. Bij het ene koppel gaan die golven al wat feller op en neer dan bij het andere, en het ene moment is ook het andere niet. Maar persoonlijk ken ik geen enkel koppel waarbij het altijd rozengeur en maneschijn is (al hoop ik dat jij, lezer, net die uitzondering bent! Laat het dan zeker weten, we kunnen altijd nog meer leren.)
We horen van koppels vaak de verzuchting 'In mijn andere relaties loopt het altijd vlot, maar in mijn romantische relatie loop ik steeds tegen conflict aan.' Of deze 'ik kan heel makkelijk met mensen verbinden maar bij mijn partner hou ik juist afstand, waarom is dat toch?'
Soms gedragen we ons in een relatie helemaal anders dan we ons voorgesteld hadden. We zijn niet altijd de partner die we graag zouden zijn, en vervallen in patronen die ons brein lijken te hijacken.
En eigenlijk is dat precies wat er gebeurt.
Ons brein wordt gehijackt. Of, juister misschien, ons brein ontvangt een signaal (trigger) dat een oud programma inschakelt. Een programma dat ooit geïnstalleerd werd als reactie op een zeer gelijkaardige situatie, of als reactie op dezelfde emotie, een sensorische prikkel of een bepaalde gedachte.
Onder die automatische reacties zijn er een aantal universele: we lopen allemaal weg van vuur en maken onszelf klein als het koud is. Maar veel van deze reacties zijn ook aangeleerd. Ik krimp ineen als ik iemand hoor roepen terwijl een ander de neiging heeft om terug te roepen. De één is blij met een complimentje terwijl een ander zich maar wat opgelaten voelt. Of je makkelijk hulp kan vragen, nee kan zeggen, feedback kan ontvangen of confrontatie kan aangaan is niet instinctief ingebakken. Je hebt het ergens geleerd.
Onze patronen vormen zich grotendeels in onze (vroege) kindertijd. We krijgen ze mee van onze ouders (en geven ze mee aan onze kinderen). We leren ze door interacties op school, met familie, leerkrachten en pikken het één en ander op van de media (denk maar aan de onderwerpen waarover je ouders niet spraken en die je dan maar in boekjes ging zoeken). En het zijn patronen die ons dienen op het moment dat we kinderen zijn. In een gezin waarin conflict geen plaats heeft leer je als kind je woede onderdrukken. Merk je dat papa een lastige tijd doormaakt, dan ga je niet vragen om hulp. Is mama snel boos, dan leer je al snel om jezelf aan te passen of leer je goed hoe je in tegenaanval kan gaan. En maar goed ook: het zijn patronen die je als kind nodig hebt om goed te kunnen functioneren, voor je eigen veiligheid en, in sommige gevallen, om te overleven.
En dan spoelen we even 30, 40, 50 of 60 jaar vooruit. Je partner is niet je ouder, maar de relatie is vaak wel de meest hechte die je hebt (op je kinderen na), en je hebt nu eenmaal een hele set 'skills' geleerd om met hechte relaties, met liefde, om te gaan. Sommige van die skills zijn misschien nog nuttig, andere helemaal niet meer. Want ondertussen ben je geen kind meer, en sta je in een relatie waarin je zelf keuzes kan maken. Je bent niet langer afhankelijk, maar hebt de vrijheid om te kiezen waar je naartoe wilt, en met wie. Toch zolang je bewust uit oude patronen kan blijven, of eruit kan stappen wanneer je merkt dat je weer middenin zit.
Hoe weet je dan of je in een oud patroon zit? Of er een oud programma getriggerd is?
Je herkent de patronen vaak aan verzuchtingen als 'we belanden steeds in hetzelfde straatje' of 'ik kijk hem nog maar aan en hij denkt al dat ik boos ben.' Je herkent ze ook aan emotionele reacties die erg uit proportie lijken en die je moeilijk kan verklaren als je er op een rustig moment over reflecteert.
Patronen zijn vaak een kluwen van emoties, fysieke reacties, gedachten en gedrag, voor een groot deel onbewust, en er vat op krijgen doe je in kleine stapjes.
Hoe doorbreek je oude patronen?
1. Kijk terug
Waar zie je dezelfde patronen steeds weer terugkeren in je leven? Waar herken je ze van? Van andere personen in je leven? Uit je eigen kindertijd?
2. Bedank voor bewezen diensten
Erken voor jezelf de waarde van die oude programma's en patronen. Je hebt ze omdat ze ooit nuttig waren. Bedank ze voor wat ze voor je gedaan hebben, voor de bescherming die ze je brachten.
3. Zie het gebeuren
Wat je gezien hebt kan je nooit meer ont-zien. De kans is groot dat je steeds vaker ziet dat je in een patroon schoot, of er nog middenin zit. Dat kunnen zien, je er bewust van zijn, is al een grote stap. Geef jezelf de tijd daarvoor. Het duurt jaren voor onze programmatie helemaal afgesteld is. Dat verdwijnt dus ook niet van vandaag op morgen.
4. Neem verantwoordelijkheid
Herken wat aanleiding geeft tot de patronen/programmatie. Welke woorden, gedachten, beelden roepen deze reactie op? En wat wil je reactie je precies vertellen? Zit hier trauma onder, ga daar dan mee aan de slag, bijvoorbeeld bij een therapeut, via EMDR, TRE-oefeningen thuis (vind je op Youtube) of via schrijven, meditatie, creatief bezig zijn, gesprek met een vriend/vriendin, enz.
Neem verantwoordelijkheid voor jouw aandeel in het patroon en ga ermee aan de slag. Wanneer één persoon in de relatie beweegt, beweegt de ander sowieso mee.
5. Kies voor andere patronen
Eens je ziet hoe je het niet meer wilt doen, is het belangrijk om je af te vragen hoe je het dan wel wilt doen. Hoe wil je eigenlijk omgaan met meningsverschillen in je relatie? Hoe wil je graag praten over derden wanneer ze er niet bij zijn? Hoe wil je graag reageren op een kind dat niet doet wat je vraagt?
Voor mij was één van de belangrijkste nieuwe patronen om me te verontschuldigen voor oude patronen. 'Sorry, ik was getriggerd in een oude pijn die ik op jou plakte, maar die daar eigenlijk niet thuishoort.' Of 'Mijn zenuwstelsel nam het even over en daardoor heb ik dingen tegen jou gezegd die ik helemaal niet meen. Als ik je daarbij gekwetst heb dan spijt dat mij.'
Relaties kunnen dan wel raadselachtig en mysterieus lijken, ze volgen vaak heel herkenbare verhaallijnen. Soms is inzicht daarin voldoende om vastgeroeste patronen al in beweging te zetten, en samen een nieuw vervolg aan het verhaal te breien.
Herken jij dit uit vorige relaties? Of voor de heel moedigen: uit je huidige relatie?
Wil je daar graag hulp bij? Voor jezelf of als koppel? Neem dan contact op met ons voor meer info!